Oksza - perła stylu zakopiańskiego

Dodano: Niedziela, 24 listopad 2013 / Ilość wyświetleń: 13910Stanisław Witkiewicz był jednym z tych twórców, którego zafascynowały Tatry oraz architektura i sztuka Skalnego Podhala. Przeniósł elementy ludowej architektury góralskiej do własnego, indywidualnego stylu, który dziś nazywamy stylem zakopiańskim. Willa Oksza jest jednym z najwspanialszych przykładów tego stylu.

Wysoka kamienna pomdurówka, strzeliste drewniane ściany, strome dachy, i wiele motywów dekoracyjnych, takich jak słońca w oknach poddaszowyc , etnograficzne elementy ludowe wyrzynane na drzwiach, werandy – to tylko niektóre elementy stylu zakopiańskiego, święcącego swoje triumfy pod koniec 19 wieku i na początku 20.



Domy w stylu zakopiańskim to przeważnie wille lub spore pensjonaty, budowane na zrąb z drewnianych płazów, zazwyczaj usytuowane na skarpie, na wysokiej podmurówce z łamanych kamieni. Budynek był jedno- lub dwutraktowy, piętrowy, przy czym piętro sytuowano szczytem do frontu części parterowej. Z połączenia wysokiej, często rzeźbionej kalenicy ze szczytem strzelały w niebo drewniane pazdury, w formie kielichów kwiatowych. Elementem charakterystycznym była usytuowana pod okapem od południa odkryta weranda, zwana przyłapem. W połaci dachowej lokowano małe facjatkowe pokoiki - wyględy. Projekty Witkiewicza zachowywały wszystkie tradycyjne zdobienia góralskie (rysie, psy, słonecka) i wprowadzały wiele nowych, wymyślonych przez artystę (źródło: archiwum Muzeum Tatrzańskiego).

Najwspanialsze przykłady stylu zakopiańskiego to m.in. zakopiańskie wille: Koliba, Willa pod Jedlami, Oksza, Rialto. Willa Koliba i Oksza znajdują się obecnie pod opieką Muzeum Tatrzańskiego. Można je zwiedzać, stanowią bowiem otwarte filie Muzeum. Przykładem stylu zakopiańskiego jest także piękna kaplica pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa na Jaszczurówce. Z kolei główny gmach Muzeum Tatrzańskiego przy Krupówkach to wzór stylu zakopiańskiego w budownictwie murowanym.

Skierujmy już jednak swe kroki do Willi Oksza. Znajduje się ona przy ul. Zamoyskiego 25. Dojdziemy tu kierując się w górę Krupówkami. Po lewej stronie, w głębi ulicy, uwagę przykuwa wyjątkowa, piękna drewniana budowla sporych rozmiarów. To Oksza.

Willa jest trzecim dziełem Stanisława Witkiewicza. Jej projekt powstał w latach 1894–1895 dla Bronisławy i Wincentego Korwin-Kossakowskich. Budynek wznosili góralscy cieśle pod kierunkiem Wojciecha Roja i Jana Obrochty w latach 1895–1896. Podstawą rozpoczęcia prac były plany przygotowane na podstawie szkiców Witkiewicza. Budowę rozpoczęto na wiosnę 1895 r., a zakończono w czerwcu 1896 r. (archiwum Muzeum Tatrzańskie).

2 lata temu Willa Oksza doczekała się renowacji. Otwarto tu filię Muzeum Tatrzańskiego – Muzeum Sztuki XX Wieku. W pierwszej połowie 2011 roku, w otwartej po renowacji Willi urządzono pierwszą wystawę zatytułowaną „Zakopane – pępek świata. Sztuka pod Giewontem w latach 1880-1939”. Obecnie można tu zwiedzać wyjątkowe ekspozycje artystów 19- i 20-wiecznych, których życiorysy i twórczość splecione były z Zakopanem i Tatrami. Portrety autorstwa Witkacego, obrazy Rafała Malczewskiego, Wandy Gentil Tippenhauer, czy Zofii Stryjeńskiej to tylko kilka przykładów wyeksponowanych w Okszy dzieł.





Wnętrze Willi również stanowi piękny przykład zakopiańskiego stylu. Warto chociażby zwrócić uwagę na zdobione bogato drzwi oraz sosręby.









Stanisław Witkiewicz, twórca stylu zakopiańskiego w architekturze, nie pochodził z Podhala, lecz ze Żmudzi. Urodził się w 1851 roku. Po wielu cyklicznych pobytach w Zakopanem spowodowanych gruźlicą, osiadł tu na stałe. Architektura nie była jedyną gałęzią jego bogatej działalności. Znany jest także jako malarz, m.in. pejzaży tatrzańskich, oraz pisarz i publicysta. Najsłynniejszą jego publikacją o tematyce tatrzańskiej jest Na Przełęczy. Ostatni okres życia spędził na kuracji w Lowranie (Chorwacja). Zmarł tamże w 1915 roku. Pochowany jest na Starym Cmentarzu w Zakopanem.

Galeria zdjęć ze Spotkań z Muzeum Tatrzańskim znajduje się tutaj.

Agnieszka Szymaszek